فلزات کمیاب |
این فلزات شامل 15 فلز در گروههای لانتانیدها و دو فلز اسکاندیم (Sc) و ایتریم (Y) میشوند. این فلزات برخلاف نامگذاریشان (فلزات کمیاب خاکی) در پوستهی زمین به وفور یافت میشوند، به این صورت که فلز سریم (Ce، یکی از فلزات گروه لانتانیدها) به فراوانی فلز مس است. علت لقب دادن «کمیاب» به این فلزات به دلیل نحوهی توزیع و پخش شدن آنها در پوستهی زمین است. این فلزات در طبیعت عموما در کنار یکدیگر یافت میشوند و به این دلیل که در ساختار پوستهی زمین محلی را نمیتوان یافت که استخراج این فلزات از آن، صرفهی اقتصادی داشته باشد، به این فلزات لقب «کمیاب» داده شده است.
ذخایر اکسید این فلزات در چین و برزیل به ترتیب 55 و 22 میلیون تن تخمین شده است. این دو کشور مجموعا نزدیک به 60% ذخایر اکسیدی این فلزات را در کل جهان دارا هستند. کشور بزرگترین تولیدکنندهی معدنی اکسید این فلزات، در سال 2015، 105 هزار تن تولید داشت.
ایران تاکنون فعالیتی در حوزهی استخراج فلزات کمیاب نداشته است، ولی به تازگی سازمان انرژی اتمی در صدد اجرای طرحی برای استخراج این فلزات به عنوان محصولات جانبی از معدنکاری اورانیوم برآمده است. با استخراج این فلزات، قسمت اعظمی از هزینههای تولید اورانیوم جبران خواهد شد. با راهاندازی این طرح تا پایان سال 1395، ایران به معدود تولیدکنندگان فلزات کمیاب میپیوندد.
سه کشور چین، ژاپن و ایالات متحده به ترتیب بزرگترین مصرفکنندگان این فلزات در دنیا هستند. مصارف اصلی این فلزات برای ساخت قطعات الکترونیکی پیشرفته بکار رفته در گوشیهای هوشمند، دستگاههای آنالیز سلامتی، لامپهای کممصرف، حافظههای رایانهها، لوحهای فشرده، کاتالیزورها و غیره است. گرچه مقدار بسیار کمی از این فلزات در قطعات الکترونیکی ساخته شده به کار میرود، ولی عمر کوتاه این دستگاهها، عدم بازیافت این فلزات از دستگاههای الکترونیکی و موازی با آن پیشرفت تکنولوژی سبب افزایش روز افزون تقاضا برای این فلزات میشود. |